Τα αντιοξειδωτικά είναι συστατικά των τροφών, που με τη δράση τους, προστατεύουν τα κύτταρα του ανθρώπινου οργανισμού. Ουσιαστικά αποτελούν μια μορφή άμυνας ενάντια στο μεγάλο εχθρό της υγείας, τις ελεύθερες ρίζες. Ελεύθερες ρίζες- οξειδωτικό στρες
Οι ελεύθερες ρίζες οξυγόνου είναι τα προϊόντα του μεταβολισμού του οξυγόνου και διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην άμυνα του οργανισμού। Είναι άτομα ή μόρια που έχουν χάσει ένα ηλεκτρόνιο και γι' αυτό το λόγο γίνονται εξαιρετικά δραστικά, επειδή έχουν την τάση να δεσμεύσουν άλλα άτομα ή μόρια (πρωτεΐνες, λιπίδια κλπ). Όταν, όμως, τα επίπεδα των ελευθέρων ριζών οξυγόνου υπερβαίνουν τα φυσιολογικά όρια, τότε μιλάμε για οξειδωτικό στρες, ένα φαινόμενο που αποβαίνει καταστροφικό για τους ιστούς και κατ' επέκταση για την υγεία του οργανισμού. Με λίγα λόγια οι ελεύθερες ρίζες είναι κάτι που δεν μπορούμε να αποφύγουμε, αλλά θα πρέπει να περιορίσουμε, εάν δεν θέλουμε να γεράσουμε πρόωρα.
Παράγοντες αύξησης οξειδωτικού στρες
Ο σύγχρονος τρόπος ζωής δεν μας βοηθά να λειτουργήσουμε σωστά. Ο νούμερο ένα επιβαρυντικός παράγοντας είναι το άγχος. Το άγχος ανεβάζει κατακόρυφα το οξειδωτικό στρες, επιβαρύνοντας τον οργανισμό υπερπαραγωγή ελεύθερων ριζών. Επιβαρυντικοί επίσης παράγοντες είναι η ηλιακή ακτινοβολία, το κάπνισμα, το αλκοόλ και οι τοξικές ουσίες, η κακή διατροφή, τα φάρμακα, η ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία και η βαριά σωματική άσκηση. Υπό φυσιολογικές συνθήκες οι ελεύθερες ρίζες εξουδετερώνονται από τους αμυντικούς μας μηχανισμούς. Σε περίπτωση που η συγκέντρωσή τους αυξηθεί κατά πολύ, τότε ο οργανισμός αδυνατεί να τις αντιμετωπίσει. Έτσι, οι ρίζες προκαλούν επικίνδυνες μεταλλάξεις και καταστρέφουν τα κύτταρα.
Αντιοξειδωτικά, η μεγάλη ασπίδα του οργανισμού
Διαβάζοντας όλα τα παραπάνω θα μπορούσε να συμπεράνει κανείς ότι είμαστε καταδικασμένοι. Τα πράγματα ωστόσο δεν είναι ακριβώς έτσι. Μεγάλος σύμμαχος στην αμυντική μας προσπάθεια είναι τα αντιοξειδωτικά. Οι αντιοξειδωτικές ουσίες, με κυριότερες τη βιταμίνη Α και το β-καροτένιο, τη βιταμίνη C, τη βιταμίνη Ε, το σελήνιο και τα διάφορα φλαβονοειδή, δρουν δεσμεύοντας και εξουδετερώνοντας τις ελεύθερες ρίζες, μετατρέποντάς τες κατά αυτό τον τρόπο σε μη τοξικές. Οι αντιοξειδωτικοί αυτοί μηχανισμοί υπάρχουν φυσιολογικά στον οργανισμό. Ο σύγχρονος τρόπος ζωής είναι γεμάτος από επιβαρυντικούς παράγοντες, με αποτέλεσμα να αυξάνονται και οι απαιτήσεις για αντιοξειδωτική δράση και να εξαντλούνται τα αποθέματα των ενδογενών αντιοξειδωτικών. Κατά συνέπεια, απαιτείται αύξηση της κατανάλωσης τροφών που περιέχουν τις ουσίες αυτές.
Πηγές αντιοξειδωτικών
Βιταμίνη C
Η βιταμίνη C αποτελεί ίσως την ισχυρότερη αντιοξειδωτική ουσία. Οι τροφές που τη συναντούμε κυρίως είναι τα φρούτα και τα λαχανικά, με βασικούς εκπροσώπους το πορτοκάλι, το λεμόνι, η φράουλα, το γκρέιπφρουτ, η φράουλα, η ντομάτα, οι πράσινες σαλάτες τα μπρόκολα και τα ακτινίδια.
Πολυφαινόλες
Πολυφαινολες συναντούμε κυρίως στο καφέ, στο τσάι, στη σοκολάτα, στο ελαιόλαδο, στη κανέλα και σε φρούτα όπως τα μούρα και τα σταφύλια. Αξίζει να σημειωθεί ότι μεγάλη ποσότητα αντιοξειδωτικών βρίσκουμε και στο κόκκινο κρασί.
Β-καροτένιο
Τα τρόφιμα που αποτελούν τις κυριότερες πηγές β-καροτένιου είναι τα κίτρινα και πορτοκαλί λαχανικά (όπως τα καρότα), τα πορτοκάλια, οι τομάτες, τα φυλλώδη πράσινα λαχανικά (όπως σπανάκι, ραδίκια, μπρόκολο, λάχανο) και τα κίτρινα φρούτα (όπως μάνγκο, πεπόνι και βερίκοκα).
Βιταμίνη E
Ηλιόσποροι, καρύδια, φουντούκια, φιστίκια, μουρουνέλαιο, δημητριακά, καλαμποκέλαιο, ελαιόλαδο, σογιέλαιο, αμύγδαλα, συκώτι.
Σελήνιο
Πολύ καλές πηγές σεληνίου είναι τα καρύδια, τα ψάρια, τα θαλασσινά, τα εντόσθια και το κρέας.